Αν δεν είναι ασφαλές, δεν είναι τρόφιμο και ότι είναι τρόφιμο με την έννοια του ευρωπαϊκού κανονισμοί 178/2002, πρέπει να είναι ασφαλές. Είναι τόσο απλό, και ταυτόχρονα τόσο σημαντικό για την υγεία όλων μας.
Μόνο όταν τα τρόφιμα είναι ασφαλή μπορούν να καλύψουν ικανοποιητικά τις διατροφικές μας ανάγκες και να μας βοηθήσουν να ζήσουμε μια υγιεινή και ασφαλή ζωή. Και το δικαίωμα να έχει ο καθένας πρόσβαση σε ασφαλή τρόφιμα, θρεπτικά και επαρκή είναι αδιαπραγμάτευτο ανεξάρτητα από ηλικία ή σημείο του κόσμου στο οποίο βρίσκεται.
Γι’ αυτό και από το 2018 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών θέσπισε την παγκόσμια ημέρα ασφάλειας τροφίμων στις 7 Ιουνίου, υπενθυμίζοντας τη σημασία, την αξία αλλά και την ανάγκη για ασφαλή διατροφή.
Όπως εξάλλου αναφέρει ο ΟΗΕ, τα ασφαλή τρόφιμα είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη υγεία και ευημερία. Και αυτό γιατί μόνο όταν τα τρόφιμα είναι ασφαλή, μπορούμε να επωφεληθούμε πλήρως από τη διατροφική τους αξία αλλά και από τα ψυχικά και κοινωνικά οφέλη της κοινής χρήσης ενός ασφαλούς γεύματος. Με άλλα λόγια, τα ασφαλή τρόφιμα είναι ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την εξασφάλιση καλής υγείας.
Στον αντίποδα, τα μη ασφαλή τρόφιμα είναι η αιτία πολλών ασθενειών και επιβαρύνουν ποικιλοτρόπως την υγεία συμβάλλοντας μεταξύ άλλων στην εξασθενημένη ανάπτυξη. Η μόλυνση των τροφίμων μπορεί να συμβεί με φυσικό τρόπο ή να προκύψει από πρακτικές καλλιέργειας ή διαδικασίες παραγωγής. Σε παγκόσμιο επίπεδο λαμβάνουν χώρα συνεχείς έρευνές για την προστασία της δημόσιας υγείας με σκοπό να καθοριστούν ανώτατα επίπεδα σχετικά με την επιτρεπόμενη ημερήσια κατανάλωση διαφορών ουσιών. Η ΕΕ καθορίζει ανώτατα επίπεδα επιμολυντών τροφίμων, όπως είναι τα νιτρικά ιόντα, τα βαρέα μέταλλα και οι διοξίνες, καθορίζονται και επανεξετάζονται τακτικά. Κανένα προϊόν διατροφής που περιέχει μη αποδεκτές ποσότητες επιμολυντών τροφίμων δεν μπορεί να διατεθεί στην αγορά της ΕΕ.
Σε απόλυτους αριθμούς, κάθε χρόνο ένας στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως πλήττεται από ασθένειες που σχετίζονται με τα τρόφιμα. Ασθένειες, που μπορούν να προληφθούν, αρκεί να λάβουμε τα απαραίτητα μέτρα και προφυλάξεις κατά την παραγωγή και τη μεταφορά. Για το σκοπό αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανέπτυξε μια ολοκληρωμένη νομοθετική προσέγγιση για την ασφάλεια των τροφίμων και την προστασία των συμφερόντων των καταναλωτών. Ακρογωνιαίο λίθο της νομοθετικής αυτής προσέγγισης αποτελεί ο Κανονισμός 178/2002 ο οποίος εξασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας της ανθρώπινης υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών σε σχέση με τα τρόφιμα, εξασφαλίζοντας παράλληλα την αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε.
Βάσει του Κανονισμού αυτού εκδόθηκε στη συνέχεια το αποκαλούμενο «Πακέτο Υγιεινής» - Hygiene Package καλύπτοντας όλα τα στάδια της παραγωγής, της μεταποίησης, της διανομής και διάθεσης στην αγορά των τροφίμων που προορίζονται για κατανάλωση από τον άνθρωπο και τον έλεγχο αυτών. Οι νέοι κανόνες υγιεινής εγκρίθηκαν τον Απρίλιο του 2004 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο και άρχισαν να ισχύουν την 1η Ιανουαρίου 2006. Περιλαμβάνουν τις εξής νομοθετικές πράξεις:
- Κανονισμό (ΕΚ) 852/2004 για την υγιεινή των τροφίμων
- Κανονισμό (ΕΚ) 853/2004 για τον καθορισμό ειδικών κανόνων υγιεινής για τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης
Όπως αναφέρει λοιπόν ο ΟΗΕ, πρέπει να μεταμορφώσουμε τα συστήματα τροφίμων για να προσφέρουμε καλύτερη υγεία και πρέπει να το κάνουμε με βιώσιμο τρόπο.
Με άλλα λόγια, εκείνοι που χαράσσουν πολιτική, οι επαγγελματίες αλλά και οι επενδυτές θα πρέπει να επαναπροσανατολίσουν τις δραστηριότητές τους για να αυξήσουν τη βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση ασφαλών τροφίμων. Στόχος είναι να προσφέρουμε το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα για την υγεία όλων. Και για να γίνει αυτό, οι πολιτικές για τη γεωργία, τα τρόφιμα, το εμπόριο και τη βιομηχανία πρέπει να προάγουν την ασφάλεια των τροφίμων, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) που έχει θέσει ο ΟΗΕ
Είναι υπόθεση όλων μας
Το σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας είναι πως η ασφάλεια των τροφίμων είναι υπόθεση όλων μας (Food safety is everyone’s business). Και μας υπενθυμίζει πως όλοι παίζουμε ρόλο στη διατήρηση της ασφάλειας των τροφίμων, σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού, από το αγρόκτημα μέχρι το τραπέζι.
Για παράδειγμα οι κυβερνήσεις καλούνται να προάγουν τη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων κλάδων αλλά και να εκπονήσουν και να προωθήσουν δημόσια προγράμματα που αφορούν την εξασφάλιση της τήρησης των απαραίτητων κανόνων και διαδικασιών.
Αντίστοιχα, οι επιχειρήσεις καλούνται να τηρούν την κείμενη νομοθεσία αλλά και να προωθούν τη σχετική κουλτούρα, αναγνωρίζοντας ότι η ασφάλεια των τροφίμων είναι ανάγκη και όχι απαίτηση. Στις 03.03.2021, η τροποποίηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 852/2004 (382/2021) αναφέρει ότι η νοοτροπία ασφάλειας των τροφίμων ενισχύει την ασφάλεια των τροφίμων με την αύξηση της ευαισθητοποίησης και τη βελτίωση της συμπεριφοράς των εργαζομένων στις επιχειρήσεις τροφίμων. Ο αντίκτυπος της νοοτροπίας αυτής στην ασφάλεια των τροφίμων έχει καταδειχθεί σε διάφορες επιστημονικές δημοσιεύσεις.
Κομβικός είναι επίσης ο ρόλος της εκπαίδευσης, σε όλα τα τμήματα του κοινού ώστε εν τέλει και οι ίδιοι οι καταναλωτές με τη συμπεριφορά τους να προωθούν τα ασφαλή τρόφιμα και να τα επιλέγουν για τη διατροφή τους.
Ο ρόλος της πιστοποίησης
Μέσα στο οικοσύστημα αυτό, κομβικός είναι ο ρόλος των φορέων πιστοποίησης, αφού αποτελούν το συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε όλη την αλυσίδα παραγωγής, διανομής και διάθεσης τροφίμων, από το χωράφι, τη θάλασσα ή οπουδήποτε αλλού μέχρι το πιάτο. Καλούνται να επιβεβαιώσουν το «καλώς έχειν» σε όλα τα στάδια της διαδικασίας και αντίστοιχα, στο μυαλό των καταναλωτών, αποτελούν τη δικλείδα ασφαλείας για όποιο τρόφιμο καταναλώνει. Συνεπώς, σε θεσμικό επίπεδο, η πιστοποίηση θα πρέπει να είναι υποχρεωτική και να τηρείται ευλαβικά σε κάθε στάδιο. Αλλά και οι ίδιοι οι φορείς καλούνται να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, υπηρετώντας σωστά το θεσμικό τους ρόλο και χωρίς να αφήνουν την οποιαδήποτε σκιά ως προς την ασφάλεια των τροφίμων που πιστοποιούν. Ούτως ώστε να γίνουν το πιο ισχυρό κομμάτι όλης της αλυσίδας, με ευεργετικές συνέπειες σε όλους τους κρίκους της.