Α. Η σκληρή πραγματικότητα
Έχει τονιστεί κατ’ επανάληψη, πως ο κλάδος των κατασκευών «πληρώνει», διαχρονικά, ένα βαρύτατο τίμημα σε ότι αφορά τα εργατικά ατυχήματα. Η φύση μάλιστα των τεχνικών έργων είναι τέτοια, ώστε να υπάρχουν περισσότερες πιθανότητες για την πρόκληση σοβαρών τραυματισμών ή ακόμη και θανάτων, σε περίπτωση ατυχήματος. Είναι δε χαρακτηριστικό πως ο αριθμός των θανατηφόρων συμβάντων στις κατασκευές, είναι, σε πολλές περιπτώσεις, μεγαλύτερος από το άθροισμα των συμβάντων στους λοιπούς τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.
Η λήψη των ενδεδειγμένων μέτρων ασφαλείας για την αντιμετώπιση των κινδύνων στο εργοτάξιο, είναι ένα ζήτημα που απασχολεί πολλά χρόνια τόσο τον τεχνικό κόσμο, όσο και τις ελεγκτικές κρατικές αρχές. Υπάρχουν όμως, δυστυχώς, ακόμη και σήμερα, τεχνικές εταιρίες οι οποίες θέτουν σε δεύτερη μοίρα τα θέματα Υγείας και Ασφάλειας, θεωρώντας –λανθασμένα- πως με αυτό τον τρόπο θα είναι δυνατή η εξοικονόμηση κόστους, χωρίς φυσικά να λαμβάνουν υπόψη πως το κόστος ενός εργατικού ατυχήματος είναι δυσθεώρητα μεγαλύτερο από το όποιο πρόσκαιρο οικονομικό όφελος.
Β. Η πρόληψη μέσα από την επιθεώρηση/πιστοποίηση
Ένας από τους πλέον «πολυφορεμένους» όρους στην υγεία και ασφάλεια, είναι αυτός της «πρόληψης». Όλοι μας έχουμε συνηθίσει να μιλάμε γι’ αυτήν, ακόμη και αν δεν κατανοούμε απόλυτα τη σημασία της. Όμως είναι κοινός τόπος πως μόνο μέσω της υλοποίησης προληπτικών ενεργειών, είναι δυνατή η μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης ατυχήματος στο εργοτάξιο. Μία στρατηγική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση, είναι η εφαρμογή και πιστοποίηση ενός Συστήματος Υγείας & Ασφάλειας της Εργασίας, σύμφωνα με το πρότυπο ISO 45001:2018. Μέσα από την προσαρμογή της λειτουργίας της στις απαιτήσεις ενός τέτοιου συστήματος, μία τεχνική εταιρία θα μπορέσει να εφαρμόσει μία σειρά δράσεων μερικές από τις οποίες είναι:
- Η κατάρτιση Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας (Risk Assessment) για το τεχνικό έργο που υλοποιείται στο εργοτάξιο
- Η αποσαφήνιση και η οριοθέτηση των κινδύνων που εμφανίζονται στο εργοτάξιο και η αξιολόγηση της επικινδυνότητας κάθε εργασίας και η σύνταξη διαδικασιών ασφαλείας
- Η διαρκής εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα υγείας και ασφάλειας
- Η επιλογή των κατάλληλων Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) και ο έλεγχος της χρήσης τους
- Η αποσαφήνιση και η κατανόηση του νομοθετικού πλαισίου που αφορά την εταιρία, ώστε η συμμόρφωση με τη νομοθεσία να καταστεί ευκολότερη
Αφού το σύστημα υγείας και ασφάλειας εγκατασταθεί και λειτουργήσει, το επόμενο βήμα είναι η επιθεώρησή του, από έναν έγκριτο Φορέα Πιστοποίησης και εν συνεχεία η πιστοποίησή του. Μία σωστά δομημένη επιθεώρηση, θα βοηθήσει στην ανάδειξη όλων εκείνων των πλεονεκτημάτων, αλλά και των αδυναμιών, ενός συστήματος, βοηθώντας έτσι στην διαρκή βελτίωσή του. Ο επιθεωρητής ενός τέτοιου συστήματος, πρέπει να διακατέχεται τόσο από τις αντίστοιχες γνώσεις, αλλά κυρίως πρέπει να έχει και ο ίδιος εργοταξιακή εμπειρία, ώστε να μπορεί να κατανοήσει τις επιμέρους συνθήκες υγείας και ασφάλειας, βοηθώντας έτσι στην ανάδειξη των κρίσιμων θεμάτων του εργοταξίου.
Γ. Επιθεώρηση Μηχανημάτων στο Εργοτάξιο και στο Εργοστάσιο. Πότε γίνεται σωστά;
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου μηχανήματα έργων στάθηκαν αφορμή για την πρόκληση εργατικών ατυχημάτων, συνήθως με βαρύτατες ή/και μη αναστρέψιμες επιπτώσεις (Εικόνα 1).
Η νομοθεσία στο κομμάτι του εργοταξιακού αλλά και βιομηχανικού εξοπλισμού είναι αναλυτική και σαφής και δεν επιδέχεται παρεκκλίσεις: Το σύνολο του εξοπλισμού πρέπει να είναι κατάλληλο για εργασία. Πιο συγκεκριμένα:
- Στο ΦΕΚ 1186/25-8-2003, ορίζονται οι απαιτούμενες επιθεωρήσεις, για την πιστοποίηση της καταλληλότητας των Ανυψωτικών Μηχανημάτων (Γερανογέφυρες, Γερανοί επί οχήματος, Περονοφόρα, Καλαθοφόρα, Ανυψωτικές πλατφόρμες)
- Στο Φ.Ε.Κ.3276/Β’ 12.10.2016 ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για την χορήγηση έγκρισης τύπου Μηχανήματος Έργου (ΜΕ), ενώ στο ΠΔ 113/2012, ορίζονται οι όροι και οι προϋποθέσεις για τον χειρισμό και συντήρηση μηχανημάτων εκτέλεσης Τεχνικών Έργων.
Η εφαρμοζόμενη νομοθεσία Υγείας και Ασφάλειας, σε όλες τις εκφάνσεις της, υπερτονίζει την διασφάλιση της καταλληλότητας του χρησιμοποιούμενου εξοπλισμού. Για να γίνει αυτό έχουν ορισθεί συγκεκριμένες τεχνικές απαιτήσεις επιθεώρησης (όπως συγκεκριμένοι συντελεστές ασφάλειας δοκιμών), οι οποίες πρέπει να ακολουθούνται αν θέλουμε να εγκαθιδρύσουμε πραγματικές συνθήκες υγείας και ασφάλειας στο εργοτάξιο. Για παράδειγμα, είναι απόλυτη ανάγκη να ενεργοποιείται ο διακόπτης υπέρβαρου ενός τηλεσκοπικού γερανού, κάθε φορά που επιχειρείται υπέρβαση της ανυψωτικής ικανότητας. Ο έλεγχος όμως της καλής λειτουργίας του διακόπτη υπέρβαρου, είναι υποχρέωση του Φορέα Επιθεώρησης, ώστε το πιστοποιητικό που θα εκδοθεί να αντανακλά την πραγματικότητα και όχι μία «συμφωνία κυρίων», η οποία μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους του εργοταξίου στον όλεθρο.